Zabezpieczone: Badanie ekosystemu warszawskich instytucji kultury – relacje, procedury i kultura pracy

W obliczu dynamicznych zmian jakie zachodzą w Warszawie, dotyczących wielorakich obszarów – m.in. przestrzeni, struktury demograficznej, nowych technologii – badanie podejmuje próbę zrozumienia, jak podmioty kultury budują tożsamość, współpracują, rywalizują i adaptują się do nowych warunków społeczno-ekonomicznych. Jak instytucje postrzegają siebie i swoją działalność w lokalnych i globalnych krajobrazach? Jak tworzą swój program w lokalnych kontekstach? Z kim współtworzą relacje i rozwijają współpracę? Kto lub co jest dla nich zagrożeniem? Czy tworzą harmonijny ekosystem, który pozwala im wspólnie w sposób sprawny, skoordynowany i efektywny przeciwdziałać kryzysom i nieoczekiwanym zdarzeniom, czy też ich działania czasem się dublują lub wręcz ze sobą kolidują?

To zaplanowane na kilka lat badanie, które rozpoczęliśmy jesienią 2024 roku we współpracy z Fundacją Puszka i Grupą Obserwatorium, na obecnym etapie obejmuje studia przypadku 14 warszawskich instytucji, połączone z wywiadami pogłębionymi, analizą dokumentów strategicznych oraz obserwacją zmian na rynku pracy w sektorze kultury.

Warszawa, będąc centrum kulturalnym Polski, oferuje mozaikę instytucji – od narodowych gigantów, jak Teatr Wielki – Opera Narodowa czy Muzeum Narodowe, po mniejsze, lokalne ośrodki kultury. To zróżnicowanie jest zarówno źródłem inspiracji, jak i wyzwań. W przestrzeni miasta instytucje rywalizują o uwagę publiczności, granty czy wpływ w środowisku, ale jednocześnie współpracują w ramach festiwali czy wspólnych projektów.

Nasze badanie, oparty na analizie danych oraz pogłębionych wywiadach z przedstawicielami kluczowych instytucji, stawia pytania o tożsamość, unikalność i przyszłość warszawskiej kultury. Szczególną uwagę poświęcamy strategicznemu planowaniu, adaptacji do zmieniających się oczekiwań publiczności oraz potencjałowi współpracy między podmiotami.

Kooperacja między instytucjami kultury to kluczowy element funkcjonowania warszawskiego ekosystemu. W dotychczasowym badaniu respondenci z 14 podmiotów kultury przyznali, że choć wspólne inicjatywy, jak Noc Muzeów czy Warszawska Jesień, przynoszą sukcesy, to jednak często brakuje spójnej strategii komunikacyjnej, co prowadzi do nadprodukcji, dublowania działań lub nakładania się terminów wydarzeń. Takie „niezgranie” jest szczególnie trudne i frustrujące, zwłaszcza,  że instytucje rywalizują nie tylko między sobą, ale również z rynkiem rozrywki komercyjnej, jak kina czy platformy VOD. Wyzwaniem, z którym zapewne łatwiej byłoby się mierzyć organizując wydarzenia kulturalne w porozumieniu z innymi instytucjami (zamiast w kontrze do nich), są nowe pokolenia odbiorców, które mają odmienne oczekiwania i nawyki kulturalne. Odpowiadanie na ich potrzeby wymaga elastyczności w ofercie programowej, a ta domaga się specyficznej kultury pracy – partej na zaufaniu i poczuciu, że pracownicy i pracowniczki instytucji są niejako jej współwłaścicielami, a nie tylko wykonawcami programu stworzonego w dyrektorskich gabinetach.

Jednym z najcenniejszych rezultatów współpracy jest wymiana wiedzy i zasobów. Muzea, teatry i domy kultury, dzięki partnerstwom, mogą wzajemnie się uzupełniać i poszerzać swoją ofertę. Wciąż jednak istnieją bariery, takie jak różnice w celach czy ograniczenia budżetowe.

Dotychczasowe wyniki badania pokazują, że warszawskie instytucje kultury są świadome potrzeby ewolucji i adaptacji. Kluczowe kierunki działania obejmują: opracowywanie długofalowych strategii, które pozwolą przewidywać zmiany i minimalizować ryzyko, wykorzystanie nowych technologii do dotarcia do szerszej publiczności (tworzenie interaktywnych kalendarzy czy wprowadzenie wyszukiwarek z filtrami na swoich stronach internetowych), a także angażowanie lokalnych społeczności w planowanie i realizację działań kulturalnych.

Warszawski ekosystem kultury jest niezwykle dynamiczny i różnorodny. Podmioty takie jak Muzeum Warszawy czy Teatr Studio podejmują liczne inicjatywy edukacyjne, współpracują z lokalnymi społecznościami oraz angażują się w działania o charakterze artystyczno-społecznym. Nasze badanie jednoznacznie wskazuje również na potrzebę większego wsparcia dla mniejszych instytucji oraz zrównoważonego rozwoju całego sektora. Tylko dzięki świadomej współpracy i innowacyjnym rozwiązaniom warszawska kultura może sprostać wyzwaniom przyszłości i adekwatnie reagować w sytuacjach kryzysowych.