Edukacja kulturalna

W Warszawskim Obserwatorium Kultury wiemy, że edukacja i kultura mają dzisiaj do odegrania wyjątkową rolę. W dynamicznie zmieniającej się rzeczywistości, wobec nowych wyzwań oraz globalnych i lokalnych kryzysów, potrzebujemy narzędzi do rozwijania miękkich kompetencji społecznych oraz twórczych, tak potrzebnych do budowania relacji. Stąd zaangażowanie w proces badania edukacji kulturalnej w Warszawie uznaliśmy za jeden z naszych priorytetów programowych.

W 2024 roku opublikowałyśmy raport Edukacja kulturalna w badaniach i działaniach, kończący drugi etap badania praktyk edukacji kulturalnej w Warszawie.

Ważnymi obszarami wyłaniającymi się z badania są przede wszystkim nowe potrzeby publiczności: zarówno tych od dawna uczestniczących w edukacji kulturalnej, jak i tych, dla których dotychczas nie była ona projektowana. Po drugie, badanie analizuje możliwe kierunki współpracy pomiędzy sektorami kultury i edukacji, w tym szczególnie – szkół. Wreszcie bardzo ważnym obszarem wymagającym uwagi są kadry kultury: praktyczki i praktycy zaangażowani w edukację kulturalną w Warszawie. Szacunkowo jest to ok. 50 000 osób – warto zatem uważniej przyglądnąć się potrzebom, wyzwaniom i potencjałom tego środowiska.

Raport z badania Edukacja kulturalna w badaniach i działaniach jest kierowany przede wszystkim do osób zajmujących się edukacją kulturalną: praktyczek i praktyków, liderów i liderek instytucji, organizacji społecznych oraz zaangażowanych samorządowców.

Raport nie proponuje gotowych rozwiązań – raczej wskazuje kierunki dalszej pracy i refleksji oraz związane z nimi dobre praktyki, zapraszając środowisko do dalszej rozmowy i współpracy wokół tematów wymagających wsparcia. Wierzymy, że model tworzenia zaangażowanej społeczności wokół edukacji kulturalnej pozwoli najlepiej skorzystać z wyników naszej analizy.

W trzecim etapie badania przedstawicielki i przedstawiciele uczestniczących będą wypracowywać narzędzia, które pomogą w rozwijaniu potencjału edukacji kulturalnej w Warszawie – w odpowiedzi na zidentyfikowane wyzwania i potrzeby.

Raport powstał we współpracy z firmą Badania i Działania kierowaną przez Magdalenę Tędziagolską.

Zapraszamy do pobrania raportu w dwóch wersjach: pełnej oraz w formie podsumowania.

Poniżej przedstawiamy kolejne etapy procesu badania warszawskiej edukacji kulturalnej.

Punktem wyjścia naszego badania jest dokument „Edukacja Kulturalna w Warszawie” ogłoszony w listopadzie 2022 roku podczas Forum Edukacji Kulturalnej: nowy początek. Dokument stanowi uzupełnienie „Strategii #Warszawa2023” oraz „Polityki Kulturalnej m.st. Warszawy”. Sformułowane w nim rekomendacje w dziedzinie edukacji kulturalnej mają mieć charakter drogowskazu dla instytucji kultury, szkół, domów kultury, bibliotek czy organizacji pozarządowych, a także dla edukatorek i edukatorów zaangażowanych w tę dziedzinę. Chcemy im się przyjrzeć zarówno w mikroskali, na poziomie praktyki edukacji kulturalnej, jak i w szerszym, międzyinstytucjonalnym, ujęciu.

Celem tego etapu badania (styczeń – marzec 2023) było przede wszystkim sporządzenie swoistej mapy semantycznej pojęcia „edukacja kulturalna”, a także ustalenie roli edukacji kulturalnej oraz wyzwań, jakie na nią czekają. Chcieliśmy lepiej zrozumieć wartości, aspiracje i cele osób zaangażowanych w edukację kulturalną. Badanie miało także na celu wyłonienie zjawisk i praktyk w obszarze współpracy pomiędzy instytucjami edukacyjnymi i kulturalnymi, które będą głębiej analizowane w drugim etapie badania. 

Do udziału w badaniu zaprosiliśmy 400 osób, zarówno z instytucji kultury, jak i instytucji oświatowych. Ankiety wypełniło 126 osób, przeprowadziliśmy także 40 wywiadów pogłębionych. W wyniku badania wyłoniono 12 studiów przypadku. Wnioski z pierwszego etapu zostaną uwzględnione w raporcie końcowym podsumowującym pierwszy i drugi etap badania.

Drugi etap badania trwał od czerwca do grudnia 2023 roku. Skupiłyśmy się na diagnozie dobrych praktyk, barier i wyzwań w polu edukacji kulturalnej. Badałyśmy instytucje, które wyłoniłyśmy na pierwszym etapie badania. Opracowałyśmy studia przypadku każdego z dwunastu podmiotów, wśród których znalazły się instytucje kultury, placówki edukacji pozaszkolnej oraz organizacje pozarządowe:

• Muzeum Warszawy
• Biblioteka na Woli
• MDK Łazienkowska
• VIII Ogródek Jordanowski
• Teatr Syrena
• MSN
• Centrum Aktywności Międzypokoleniowej
• Teatr 21
• Ośrodek Kultury Ochoty (OKO)
• Dom Kultury w Rembertowie
• Terminal Kultury Praga
• Przedszkole nr 17

Przeprowadziłyśmy kilkaset godzin rozmów w ramach dziewięćdziesięciu wywiadów i kilkadziesiąt godzin obserwacji ponad pięćdziesięciu różnych wydarzeń i przestrzeni. Odbyłyśmy także cztery wywiady eksperckie i trzy zogniskowane wywiady grupowe z nauczycielkami i nauczycielami.

Zgodnie z założeniami metodologii badań w działaniu (action research) otworzyłyśmy proces badawczy, aby mógł służyć różnym grupom, których dotyczy, i tym samym kształtować trwałe zmiany w edukacji kulturalnej. Zorganizowałyśmy dwa spotkania sieciujące praktyków i praktyczki edukacji kulturalnej oraz trzy warsztaty z przedstawicielami i przedstawicielkami Biura Edukacji i Biura Kultury m.st. Warszawy. W ten sposób analiza i ewaluacja działań z obszaru edukacji kulturalnej nie były celami samymi w sobie. Widzimy dużą wartość w rozwijaniu współpracy z różnorodną grupą interesariuszy i interesariuszek; mamy nadzieję, że narzędzia i rozwiązania wypracowane w trakcie naszych badań wrócą w ich ręce, będą stosowane i ewaluowane w dalszej praktyce.

Proces badawczy był rozbudowany i przebiegał wielotorowo; szczegółowe wnioski i rekomendacje znajdą się w raporcie końcowym, który opublikujemy w styczniu 2024 roku. Będzie on zorganizowany wokół zewnętrznych, wewnątrzinstytucjonalnych i międzysektorowych czynników kształtujących edukację kulturalną w Warszawie.