Koncepcja programowa Warszawskiego Obserwatorium Kultury na lata 2025–2028

Poczucie, że żyjemy w wyjątkowym momencie historycznym, towarzyszy nam w debacie publicznej w zasadzie od przełomu wieków. „Transformacja”, „przełom”, „zmiana”, „nowość” – wyczerpujemy słownictwo pozwalające opisać te procesy i denominujemy definicje teraźniejszości („nowe technologie” zastąpiliśmy „technologiami przełomu” etc.). Z drugiej strony nie mamy słów, by opisać zjawiska, których jesteśmy świadkami – szukając nowych określeń i konwencji opowiadania o naszym świecie, wpadamy w konstruktywistyczną pułapkę systemu odniesień do tego, co już znamy. Trudno bowiem żyć ze świadomością, że świat, w którym żyjemy, nie jest „bardziej niż” lub „mniej niż” to, co znajome, lecz jest czymś fundamentalnie innym od dotychczasowego porządku.

Ta fundamentalna nowość jest zarówno źródłem nadziei, jak i często niewyobrażalnym wyzwaniem oraz wezwaniem do działania i wymyślania świata oraz siebie-w-nim na nowo. Przede wszystkim zaś jest okazją do zadawania pytań i przypomnieniem, że to wciąż najbardziej ludzki sposób zrozumienia świata.

Może zatem nie (tylko) „nowość”, lecz właśnie „na-nowość” jest intelektualnym matecznikiem Warszawskiego Obserwatorium Kultury?

** zmieniająca się radykalnie tkanka Warszawy – jej nowe mieszkanki i nowi mieszkańcy – każą nam zrozumieć na nowo obiegi kultury, sposoby i potrzeby uczestnictwa, a także skuteczne metody wspierania ich rozwoju;

** zmieniające się style i potrzeby (nie)uczestniczenia w kulturze stawiają przed nami wyzwanie wymyślenia na nowo roli i formuły podmiotów/produkcji/przestrzeni dla kultury w nowych czasach;

** zmieniający się jak w kalejdoskopie krajobraz społeczno-kulturalny wymaga od nas nowych metod produkcji i dystrybucji wiedzy – sposobów zbierania danych, ich „upraktyczniania” oraz udostępniania;

** zmieniające się relacje społeczno-ekonomiczno-technologiczne wymagają refleksji nad polem artystycznym – uchwycenia nowych podejść do inspiracji oraz do pracy artystycznej, a także rzetelnego namysłu nad możliwościami i rolą mecenatu;

** zmieniające się w bezprecedensowym tempie miasto wymaga namysłu nad rolą samorządu, znaczeniem lokalności, a także (nie)mocą i formatem strategicznego myślenia;

** bezustannie przeobrażająca się Warszawa wymaga wykorzystania i znormalizowania kultury – w kontekście produkcji artystycznej, środowiska pracy oraz doświadczenia wspólnoty – jako instrumentu zmiany społecznej i źródła nadziei.

Imperatyw Na Nowo – a zatem uznanie, że bezprecedensowe zjawiska wymagają świeżego podejścia i opisu, oraz rozumienie ograniczeń wynikających z konstruktywistycznego rozumowania – może oczywiście wspierać zdiagnozowane już potrzeby osiągania synergii, odporności czy zwinności. WOK już wcześniej badał w tym duchu warszawskie podmioty kultury, dostrzegamy jednak, że podejście Na Nowo niesie obietnicę ciekawości (w zadawaniu pytań) i adekwatności (w znajdowaniu odpowiedzi) – wartości o fundamentalnym znaczeniu dla czasów, w których żyjemy. Chcemy, by niosły nas one w najbliższych latach działalności WOK i kształtowały rolę, jaką mamy do odegrania w mieście.

Warszawskie Obserwatorium Kultury z założenia – czyli zapisanego w statucie połączenia badawczego i artystycznego charakteru instytucji – sytuuje swoją działalność w przestrzeni inter- oraz transdyscyplinarnej. Czerpiemy z zasobów i perspektyw pól sztuki oraz badań społecznych: pola te kształtują naszą wrażliwość badawczą i wieloaspektowe podejście do zdobywania wiedzy oraz eksperymentowania ze sposobami jej prezentacji. WOK.Lab jest fizyczną i metaforyczną przestrzenią tych eksperymentów: to dom dla naszych własnych warsztatów i seminariów; przestrzeń dla osób, którym towarzyszymy w rezydencjach badawczo-artystycznych; miejsce zderzeń projektów artystycznych, okołoakademickich dyskusji oraz performansów proponowanych przez zaproszone przez nas osoby i podmioty.

Prowadzimy badania w działaniu, to znaczy: nie ograniczamy się do opisywania rzeczywistości, ale także dostarczamy instrumentów do jej zmiany oraz wierzymy, że badane przez nas grupy, wyposażone w odpowiednie narzędzia, mogą skutecznie mierzyć tę zmianę i adekwatnie ją wprowadzać. Skupienie na stosowalności naszych badań sprawia, że z uwagą angażujemy się we współpracę i zapraszamy do niej inne podmioty na zasadach partnerskich. Włączamy się także w rozmowę pomiędzy różnymi ośrodkami w Polsce, dzieląc się wypracowywanymi przez nas narzędziami i dobrymi praktykami badawczymi. Ewaluujemy co sezon nasz program, co przyczynia się do adekwatności badań i działań, które prowadzimy. Stopniowo kształtujemy debatę publiczną i branżową: dostarczamy wiedzę, komunikujemy w nowatorski, dostępny sposób i zapraszamy do dyskusji.

Pracujemy z podmiotami kultury, środowiskiem artystycznym i akademickim, a także z lokalnym samorządem różnych szczebli. Wykorzystujemy dostęp do tych grup, by łączyć je w działaniach, sieciować oraz zapraszać do dzielenia się zasobami.

Na Nowo kultura, nowe publiczności

Chcemy kontynuować wypracowane w WOK podejście na różnych poziomach, by badać i obserwować:

1. obiegi kultury, produkcję artystyczno-kulturalną oraz ich uwarunkowania w lokalnym i globalnym krajobrazie;
2. edukację kulturalną, w tym wspieranie czytelnictwa, jako systemowe narzędzie zmiany społecznej oraz specyficzną dziedzinę badawczą na przecięciu pól edukacji i kultury;
3. osoby uczestniczące w kulturze: ich charakterystykę i specyfikę grup, do których należą;
4. uczestnictwo w kulturze instytucjonalnej i pozainstytucjonalnej: style, potrzeby i bariery;
5. kulturę jako pracodawcę oraz instytucję (niezależnie od formuły prawno-administracyjnej).

Osią tej części jest kontynuacja i długofalowy rozwój naszych programów badania uczestnictwa w kulturze, edukacji kulturalnej oraz ekosystemu podmiotów kultury. W tym kontekście za kluczowe uważamy: 1) rozwijanie wsparcia dla podmiotów, które będą gromadzić dane na temat swojej publiczności oraz 2) rozpoczęcie i pogłębienie badania młodych osób, szczególnie tych z doświadczeniem migracji i uchodźctwa z Ukrainy i Białorusi.

Warszawskie Uczestnictwo w Kulturze (WUK) to program badawczy, którego celem jest kompleksowe zrozumienie nowych publiczności oraz monitorowanie ich stylów uczestnictwa w kulturze i potrzeb z tym związanych. Długofalowy proces skrojony został na miarę warszawskich podmiotów kultury: z jednej strony będzie dostarczać wiedzę na temat publiczności w mieście na podstawie prowadzonych co kilka lat badań segmentacyjnych, z drugiej będzie wspierać te podmioty w samodzielnym, systematycznym i porównywalnym badaniu swoich publiczności. W ten sposób program ma również wzmacniać podmiotowość tych instytucji w pracy z danymi.

W szerszym ujęciu obserwujemy podmioty kultury na poziomie ekosystemu, w jakim działają: badamy ich odporność rozumianą jako procedury, kulturę pracy i lokalne usieciowienie, które w sytuacjach nieoczekiwanych i kryzysowych pozwalają elastycznie i produktywnie reagować na wyzwania.

Na przecięciu tych dwóch procesów badawczych już teraz widoczne są kluczowe wyzwania, którymi WOK musi się zająć. Jedną z nich są konsekwencje sukcesu pilotażowego etapu badania uczestnictwa w kulturze; drugą – brak danych o uczestnictwie w kulturze nowych mieszkanek i mieszkańców Warszawy, i szerzej: niewystarczające dane na temat obiegów kultury w mieście.

Praca z danymi – ich gromadzenie oraz analiza – jest w podmiotach kultury możliwa i pożądana. Doświadczamy tego, współpracując z instytucjami, które przyjęły nasze zaproszenie do pilotażu WUK, ale także szerzej – z podmiotami, które badamy i wspieramy w polu edukacji kulturalnej czy odporności ekosystemowej. Zbieraniu danych towarzyszą ogromne oczekiwania wobec ich znaczenia dla rozwoju tych podmiotów. Wyzwaniem jest proceduralno-instytucjonalny gorset, który może tych procesów nie wytrzymać, jeśli całe zespoły i kadra zarządcza nie otrzymają wsparcia w postaci szkoleń, warsztatów, superwizji i towarzyszenia. Widzimy tu zatem ważny kierunek działalności WOK: zmiana sposobu pracy z danymi w kulturze wymaga wprowadzenia holistycznego systemu wsparcia, jeśli ma służyć budowaniu odporności i adekwatności całego sektora.

W długofalowej perspektywie będziemy zatem wzmacniać kadry kultury działalnością mentoringową i szkoleniową nie tylko bezpośrednio w kontekście pracy z danymi, ale też szerzej – w kontekście współtworzenia odpornych instytucji, rozwoju osobistych kompetencji kluczowych w tym procesie oraz wprowadzania adekwatnych, wynikających z badań, zmian: na poziomie procedur, kultury pracy i korzystania z zasobów.

Ta adekwatność powinna otwierać rozmowę o stylach uczestnictwa nowych warszawianek i warszawiaków w kulturze miasta oraz ich potrzebach z tym związanych. Od czasu naszego badania edukacji kulturalnej mówimy w WOK o nowych publicznościach oraz o ich nowych potrzebach. Wśród nich wyjątkowe miejsce zajmują osoby z doświadczeniem migracji i uchodźctwa. Od tego, jak w najbliższych latach odniesie się do ich potrzeb Warszawa – jak włączy w uczestnictwo dzieci i młodzież, jak zapewni wielojęzyczną, różnorodną scenę kulturalną, jak wesprze środowiska twórcze oraz podmioty budujące różne obiegi kultury – zależy to, w jakim mieście będziemy mieszkać w nadchodzącej dekadzie.

Tymczasem nie mamy danych. O niepolskojęzycznych obiegach kultury wiemy niewiele i jedynie wyrywkowo. Nie mamy wiedzy na temat młodych publiczności migranckich uczestniczących w obiegach polskojęzycznych. Nie widzimy uczestników obcojęzycznych, nie znamy także obcojęzycznych nieuczestników kultury.

Dlatego w sezonach 2025–2028 WOK zaangażuje się we wspieranie podmiotów tworzących diaspory, otworzy się szerzej na środowiska artystyczne, dla których polski nie jest językiem pochodzenia, a przede wszystkim będzie zbierać dane dotyczące stylów i potrzeb uczestnictwa w kulturze dzieci migranckich.

Zmiany w polu sztuki oraz przemiany społeczno-ekonomiczne kształtują nowe warunki dla działalności artystycznej w ogóle – a dla konkretnych grup środowiskowych w Warszawie w szczególności. Chcemy kontynuować wieloaspektowe wspieranie i badanie środowiska artystycznego poprzez gromadzenie wiedzy oraz naświetlanie nowych zjawisk:

1. będziemy kontynuować rezydencje artystyczno-badawcze oraz szukać dla nich nowych formatów, korzystając z doświadczeń minionych edycji i adekwatnie odpowiadając na potrzeby środowiska w kolejnych latach;
2. pozostaniemy zaangażowane w proces wspierania środowiska tanecznego w Warszawie zarówno na poziomie gromadzenia i ewaluacji danych, jak również produkcji wiedzy i konsolidacji środowiskowej;
3. poszerzymy i pogłębimy dyskurs o sztuce jako zawodzie i pracy w kolejnych odsłonach badania „Pracow(a)nie artystyczne” oraz przyjrzymy się potrzebom rodziców-artystów, proponując systemowe rozwiązania na poziomie miasta;
4. skupimy się na środowiskach diaspor, żeby lepiej zrozumieć ich specyfikę i potrzeby; częścią tego badania w działaniu będzie sieciowanie i wsparcie środowiskowe;
5. będziemy kontynuować wspieranie osób dysydenckich z doświadczeniem migracji w ramach rezydencji ICORN.

Nasz dialog czy raczej wielogłos z polem artystycznym ma złożony charakter: z jednej strony wykorzystujemy metodologie z pola sztuki, żeby poszerzać naszą działalność badawczą, jak miało to miejsce w projekcie W Warszawie czy w badaniu pracowni i pracy artystycznej.

Angażujemy się także w refleksję nad tworzeniem dziedziny badań artystycznych w Polsce, we współpracy ze środowiskiem zaangażowanych w ten proces artystek oraz akademików – gościmy seminaria i inicjujemy dyskusje, w nadchodzącym roku będziemy popularyzować teksty z dziedziny badań artystycznych, tłumacząc je i prezentując na stronie WOK.Radar.

Przede wszystkim jednak jesteśmy blisko osób zajmujących się sztuką. Nasze zaangażowanie w konsolidację środowiska tanecznego, rozwijający się program rezydencji, działania z migranckimi osobami artystycznymi, a także mentoringowe i badawcze procesy związane z pracą artystyczną w Warszawie dają nam wgląd w środowiskowe konteksty, których z daleka po prostu nie widać.

Nadchodzące lata chcemy wykorzystać na pogłębianie tej współpracy, także w kontekście kuratorskiej interwencji, co pozwoli na dystrybucję wiedzy i doświadczeń, które gromadzimy wspólnie ze środowiskami artystycznymi. Dostrzegamy wyłaniającą się w sposób organiczny współpracę w stypendystkami i stypendystami miasta Warszawy (mentoring, dzielenie się zasobami i infrastrukturą) – w nadchodzących latach planujemy ją także rozwijać i nadać jej bardziej regularny charakter, a przede wszystkim wykorzystać możliwość jeszcze lepszego sieciowania środowiska.

Chcemy, żeby WOK.Lab stopniowo stawał się przestrzenią regularnych prezentacji tej wiedzy i będziemy w miarę możliwości rozwijać performatywne oraz wizualne komponenty towarzyszące projektom badawczym i rezydencyjnym. Dlatego częściej niż do tej pory będziemy udostępniać przestrzeń Labu artystkom i artystom oraz osobom kuratorskim – szczególnie na prezentacje projektów nawiązujących do naszej działalności.

WOK poważnie podchodzi do kwestii inicjowania i transformacji dialogu akademickiego. Kontynuując współpracę zarówno z kadrą uniwersytecką, jak i z osobami studenckimi oraz młodymi badaczkami i badaczami, chcemy:

1. a) rozwijać interdyscyplinarny namysł nad nowymi metodologiami i ramami konceptualnymi dla badania kultury; pragniemy uczestniczyć zwłaszcza w refleksji nad dziedziną badań artystycznych;
2. b) wspierać mentoringowo i doradczo studentki i studentów – w formie praktyk, angażowania w projekty badawcze, udostępniania przestrzeni do obrony prac dyplomowych oraz poprzez organizację seminariów i innych inicjatyw rozwojowych;
3. c) otwierać nasze kanały komunikacyjne na popularyzatorską refleksję o akademickim rygorze, rozwijając repozytorium WOK.Radaru;
4. d) wykorzystywać przełomowe technologie do zbierania i prezentacji danych, prototypując ciekawe rozwiązania we współpracy z uczelniami.

Wykorzystując nasze dotychczasowe partnerstwa z instytucjami akademickimi oraz badaczkami i badaczkami, a także środowiskiem studenckim, chcemy kontynuować i poszerzać refleksję wokół nowych metodologii badawczych (w tym sposobów prezentowania danych z wykorzystaniem przełomowych technologii) w formie seminariów, dialogów metodologicznych i eksperymentalnych miniprojektów realizowanych jako część zajęć na uczelniach. Cennym zasobem jest interdyscyplinarność grona akademickiego, z którym współpracujemy – w takich warunkach rozpoczęcie systematycznej dyskusji na temat badań i prezentacji ich wyników może w dłuższej perspektywie przynieść innowacyjne rozwiązania dla miasta.

Specyficznym wariantem współpracy akademickiej będzie nasza działalność wystawienniczo-kuratorska. Chcemy prezentować inicjatywy dotyczące pracy z danymi oraz dzielenia się wiedzą, które wykorzystują metody z pola sztuki – i w ten sposób wspólnie diagnozować, jaki wpływ na dyskurs publiczny mogą mieć takie projekty.

Nie tracąc z oczu celu owej refleksji Na Nowo, rozwiniemy WOK.Radar jako kanał prezentacji eksperymentów w polu produkcji i przekazywania wiedzy. Wierzymy, że będzie to ciekawa przestrzeń pozwalająca sprawdzić, jak te eksperymenty mogą oddziaływać na grupy, z którymi pracujemy – kadry kultury i środowisko artystyczne oraz akademickie.

Budżet Warszawskiego Obserwatorium Kultury stanowiła dotychczas przede wszystkim dotacja podmiotowa, natomiast nowe, eksperymentalne inicjatywy badawcze finansowane były z dotacji celowych. Uważamy, że instytucja jest już gotowa, by pozyskiwać środki na działalność także z innych źródeł – zarówno ze źródeł publicznych, jak i prywatnych. Obecnie 43% budżetu stanowi działalność programowa. Będziemy dążyć do tego, żeby w ciągu najbliższych trzech lat proporcja ta zwiększyła się do 60%. Zmiany w zespole i zdobycie osób z kompetencjami ubiegania się o środki mają przyczynić się do sukcesu tego podejścia.

Jakkolwiek założenia programowe oraz formułę działania WOK można uznać za jasno nakreślone – a tym samym za zasób w realnym budowaniu marki instytucji – to sformułowanie i komunikowanie marki WOK wymagać będzie z nadchodzących latach naszej szczególnej uwagi.

Marka Warszawskiego Obserwatorium Kultury to „przyjazna, uważna i odważna ekspertka”: gromadzimy wiedzę z akademickim rygorem i szerokim spojrzeniem, by na jej podstawie proponować śmiałe i adekwatne rozwiązania oraz wspierać przy ich wdrażaniu. W orbicie marki WOK znajdują się takie wartości jak rzetelność, profesjonalizm, otwartość, wielogłosowość, dostępność, inspiracyjność i uważność.

Konieczne jest wypracowanie strategii komunikowania tej marki we współpracy z zewnętrznymi partnerami, zasoby naszego zespołu nie obejmują bowiem takich kompetencji.

Nasza strategia komunikacji w nadchodzącym okresie będzie ulegać zmianom i się rozwijać: rok 2026 przyniesie wzmożoną aktywność w komunikowaniu procesów badawczych dotyczących uczestnictwa w kulturze oraz ekosystemu podmiotów kultury. Oba są procesami złożonymi i trudnymi do przekazania; w obu również ich zrozumienie przez szerokie grono odbiorczyń i odbiorców jest kluczowe, żeby móc inspirować nowe, adekwatne rozwiązania dotyczące roli kultury w Warszawie i prowadzić owocną dyskusję publiczną na ten temat. Dlatego strategia komunikacji WOK obejmie:

– eksperymentowanie z formą prezentacji, zarówno dla naszych interesariuszy, jak i dla szerokiego grona odbiorców (mapy korelujące różnorodne elementy, narracja wizualna, wykorzystanie technologii przełomowych do komunikowania i udostępniania danych);

– zwiększenie znaczenia materiałów audiowizualnych w przekazie o działalności instytucji, zarówno na naszej stronie internetowej, jak i w mediach społecznościowych;

– kontekstualizację badań, przybliżając je osobom niemającym merytorycznego przygotowania (zarówno poprzez tworzenie nowych treści w naszych kanałach komunikacyjnych, jak i poprzez udział w wydarzeniach zewnętrznych);

– komunikowanie badań dotyczących diaspor w językach badanych grup (w miarę możliwości).

Tak wyznaczone założenia komunikacji pozwolą zwiększyć generalną dostępność działalności WOK, co oznacza:

– skuteczniejsze wsparcie większej liczby podmiotów kultury, w tym szczególnie tych ze środowisk migranckich, które uznajemy za defaworyzowane;

– skuteczniejsze wsparcie środowisk artystycznych;

– poszerzenie współpracy akademickiej, zarówno z osobami studenckimi, jak i z kadrą.

Wśród planowanych rezultatów nowej strategii komunikacyjnej WOK wyjątkowe znaczenie ma dla nas zwiększenie skuteczności działań na rzecz społeczności migranckich oraz diasporycznych, które mieszkają w Warszawie. Zapewnienie dostępności językowej, a także prezentację badań dotyczących uczestnictwa grup migranckich w kulturze miasta postrzegamy jako sposób wzmocnienia głosu tych grup w kulturowo-społecznej przestrzeni Warszawy – i jako ważne zadanie dla nas jako instytucji.

Naszą dostępność dla grup defaworyzowanych rozumiemy dwojako: jako udostępnianie im (zwłaszcza środowiskom migranckim) naszych zasobów oraz jako prowadzenie badań, które uwidaczniają te grupy lub wzmacniają podmioty działające na ich rzecz.

Współpraca jest sednem działalności Warszawskiego Obserwatorium Kultury. Badamy i prowadzimy działania z kadrami kultury, samorządem każdego szczebla, środowiskiem artystycznym oraz akademickim, bez względu na formułę prawno-organizacyjną – zatem współpracujemy z instytucjami publicznymi, organizacjami społecznymi i sektorem prywatnym. Zapraszamy różnorodne podmioty do udziału w badaniach; organizujemy warsztaty i seminaria upowszechniające rekomendacje z badań; wspólnie pracujemy nad możliwościami amplifikacji dobrych praktyk lub wymiany doświadczeń w funkcjonowaniu badanych podmiotów.

Doprowadzamy również do spotkania nieoczywistych partnerów: sieciujemy podmioty kultury oraz szkoły w naszych działaniach wokół edukacji kulturalnej, spotykamy placówki kultury oraz placówki edukacji pozaszkolnej, łączymy osoby z artystyczno-kulturalnych środowisk diaspor, inicjujemy udział studentek i studentek w badaniach etnograficznych podmiotów kultury, organizujemy warsztaty dla różnych biur m.st. Warszawy – wspierając wspólną refleksję i dalszą współpracę.

Nasza wielowymiarowa działalność wpisuje się w cele strategii #Warszawa 2030 – badaniami wspieramy wizję aktywnych i sprawczych mieszkanek i mieszkańców, mających dostęp do różnorodnej oferty kulturalnej i ją współtworzący w Warszawie, będącej otwartym i inspirującym domem dla każdej osoby. W sposób szczególny wspieramy realizację dokumentu „Edukacja kulturalna w Warszawie”, badając edukację kulturalną w kontekstach zarysowanych w dokumencie.

Dostępność zajmuje ważne miejsce w naszych działaniach. Choć z przyczyn niezależnych nasza dostępność architektoniczna jest częściowa, dokładamy starań, żeby poszerzać pole dostępności językowej i kulturowej, a także dbać o wszelkie udogodnienia dla osób o specjalnych potrzebach. Jest to polityka, którą WOK będzie kontynuować.

Warszawskie Obserwatorium Kultury to także nanowoWOK: instytucja, która pracuje z eksperymentem i sama jest eksperymentem. Poprzez naszą praktykę instytucjonalną szukamy odpowiedzi na pytania o nowy format instytucji kultury w mieście oraz o jej nową, realistyczną i adekwatną rolę.

Płaska struktura naszego zespołu, partycypacyjny charakter podejmowanych decyzji, niezwykła różnorodność osób tworzących WOK, wspólne wypracowywanie założeń programowych oraz dokumentów strategicznych (mapa etyki, polityka troski, misja i wizja instytucji) stanowią zarazem osiągnięcia i wyzwania w naszej codziennej pracy. To trudny proces. Problemy, z jakimi się mierzymy, urealniają proponowane przez nas rozwiązania, ponieważ testujemy je w praktyce.

Jednym z elementów tego instytucjonalnego eksperymentu był także proces tworzenia niniejszej koncepcji programowej: przebiegał z udziałem całego zespołu i w dialogu z nim. Dlatego w koncepcji używam konsekwentnie pierwszej osoby liczby mnogiej – wizja, którą proponuję, jest owocem zbiorowych procesów i inspiracji. W WOK postrzegam siebie jako pierwszą wśród równych, prima inter pares – inspiruję, nadaję kierunek, tworzę ramy do współpracy, angażuję się w polifoniczną rozmowę z zespołem i czerpię zeń inspiracje do dalszej pracy.

WOK jest już znany z otwierania się na nowe formy językowe. Polszczyzna także doświadcza transformacji i choć pewnie wiele używanych obecnie form może na dłuższą metę nie zadomowić się w języku, szanując i promując wielogłos, stosujemy je wymiennie również w niniejszym tekście, zapraszając nasze publiczności do słuchania i mówienia Na Nowo.