Jacy tacy nowacy? Doświadczenia współpracy polskich organizacji kulturalnych z białoruskimi artystami i artystkami w zakresie projektów teatralnych
Moim zdaniem sytuacja, w której wszyscy się znaleźliśmy (emigracja), pozwala moim kolegom zamanifestować się w nowy sposób. Pojawia się wiele nowych inicjatyw, wielu z nich [ kolegów] zaczyna robić rzeczy, których wcześniej nie robili, na przykład [grupa artystyczna] Team Teatr, Polina Dobrovolskaya [aktorka,reżyserka], Mikita Ilyinchyk [reżyser]. Być może sytuacje kryzysowe stymulują te inicjatywy, kiedy zdajesz sobie sprawę: albo zacznę działać teraz i podejmę inicjatywę [w swoim zawodzie],, albo pójdę do pracy na taksówce lub w Biedronce. Chociaż, niestety, wiele osób musi robić jedno i drugie.
Igor Shugaleev, aktor
Sfałszowanie wyników prezydenckich w 2020 roku u wielu Białorusinów wywołało sprzeciw, wyrażony podczas protestów, które władza brutalnie stłumiła. W związku z tymi wydarzeniami duża liczba obywateli Białorusi wyjechała z kraju. Na emigrację zdecydowało się także wielu przeciwników wojny w Ukrainie, którzy bojkotowali opowiedzenie się Białorusi po stronie Rosji. Według danych Urzędu ds. Cudzoziemców w Polsce, Białorusini są drugą po Ukraińcach co do wielkości grupą obcokrajowców przebywających w Polsce. Na dzień 31 marca 2023 liczba Białorusinów posiadających ważne zezwolenia na pobyt wynosiła 79 030 osób, co stanowiło 10,5% ogólnej liczby cudzoziemców w Polsce. Wśród nich znalazło się wielu ludzi teatru – aktorów, reżyserów, dramatopisarzy. Polskie sceny teatralne oraz instytucje kulturalne zaprosiły białoruskich twórców i artystów teatru na rezydencje artystyczne, w wyniku których powstały rozmaite projekty: pokazy, performanse, czytania sceniczne oraz koncerty. Jednym ze skutecznych sposobów integracji białoruskiej diaspory z polskim społeczeństwem stał się teatr, w którym Białorusini mogą opowiadać o sobie i o tym, co dzieje się na Białorusi.
Publikacja Jacy tacy nowacy? Doświadczenia współpracy polskich organizacji kulturalnych z białoruskimi artystami i artystkami w zakresie projektów teatralnych jest próbą przyjrzenia się współpracy białoruskich artystów_ek i grup artystycznych z warszawskimi instytucjami kultury w obszarze projektów teatralnych. Interesują nas przede wszystkim wyzwania i możliwości wsparcia osób twórczych. Praca ta jest wynikiem researchu, rozmów, wywiadów i ankiet z białoruskimi artystami_kami i grupami twórczymi, które przeprowadziła Sara Tokina, menedżerka sztuki i producentka niezależnych białoruskich projektów teatralnych. Klaudia Kośmider i Aleksandra Tarka opracowały materiał i zainicjowały ankiety wśród warszawskich organizacji kulturalnych.
Na podstawie badania powstała także mapa w aplikacji Google Maps, która ilustruje rozłożenie warszawskich instytucji współpracujących z białoruskim środowiskiem artystycznym. Współprace te były możliwe w ramach programu rezydencyjnego Instytutu Teatralnego im. Zbigniewa Raszewskiego wspierającego białoruskich artystów w 2022 i 2023 roku. Na mapę naniesiono także różnego rodzaju instytucje, które wzięły udział w naszej ankiecie i posiadały doświadczenie we współpracy z białoruskim środowiskiem w zakresie projektów teatralnych innych.