Artystyczne, społeczne, stołeczne. Warszawskie pracownie artystyczne jako mikroinstytucje

Pracownie są szczególnymi, w dużym stopniu niedostępnymi dla publiczności przestrzeniami na mapie miasta. Nie sposób oszacować ich dokładnej liczby na terenie Warszawy, jednak nasze najskromniejsze kalkulacje pozwalają stwierdzić, że jest ich co najmniej pięćset. Osoby tworzące sztukę funkcjonują najczęściej na zasadzie freelance’u i są zdane na siebie w kwestii organizacji przestrzeni do pracy oraz magazynowania swoich dzieł. Niektóre wynajmują lokale od Zakładu Gospodarowania Nieruchomościami, inne wynajmują lub podnajmują pomieszczenia od osób prywatnych. Programy miejskie, które w teorii mają ułatwiać dostęp do lokali przeznaczonych na pracownie twórcze, działają na zasadzie aukcji, co prowadzi do tego, że możliwość wynajmu takich przestrzeni mają głównie osoby wytwarzające wyroby rzemieślnicze na sprzedaż. Jednocześnie od 2014 roku można zaobserwować pozytywną zmianę w polityce warszawskiego ratusza – dostrzeżono wartość pracowni jako mikroinstytucji i zaczęto dążyć do zachowania spuścizny po zasłużonych twórcach i twórczyniach poprzez nadanie ich warsztatom statusu historycznych pracowni artystycznych.

Zarówno historyczne, jak i współczesne pracownie są miejscami kluczowymi dla produkcji sztuki, budowania więzi społecznych, nawiązywania współpracy, opowiadania historii oraz opieki nad dziełami i archiwami zapewniającymi ciągłość wymiany wiedzy praktycznej i teoretycznej. To stamtąd prace wyruszają do galerii prywatnych i instytucji publicznych, gdzie przyczyniają się do budowania artystycznego wizerunku miasta i kraju.

Projekt Artystyczne, stołeczne, społeczne był próbą przyjrzenia się zarówno politykom miejskim, jak i potrzebom artystów i artystek, oraz ustalenia, czy i w jakim stopniu one sobie nawzajem odpowiadają. Naszym celem było stworzenie narzędzi do dialogu pomiędzy na pozór odległymi, ale w istocie wzajemnie wpływającymi na siebie wymiarami życia miejskiego: administracyjnym i artystycznym.

Elementem podsumowującym i rozwijającym wątki poruszone we wszystkich częściach projektu będzie publikacja. Planujemy szczegółowo opisać proces naszej pracy i wynikające z niej wnioski (Vera Zalutskaya), przedstawić perspektywę urzędniczą oraz warunki formalne związane z możliwością uzyskania pracowni od miasta (Aleksandra Tarka), a także perspektywę osób, dla których wynajem pracowni nie jest możliwy, i przyczyny takiego stanu rzeczy (Łukaszka Staszkiewicz). Jako inspiracja w książce ukaże się wywiad pokazujący sposób organizacji przestrzeni, w której funkcjonuje razem wiele pracowni artystycznych w Tallinnie (Katie Zazenski). Oprócz tego Maximilian Lehner opisze wyniki swoich badań dotyczących warunków istnienia i sposobów działania alternatywnych przestrzeni sztuki.

W ramach projektu przeprowadziliśmy także serię spotkań w warszawskich domach kultury; dotyczyły one współpracy między artystkami i artystami a dzielnicowymi centrami edukacji artystycznej – w tym przypadku Wolskim Centrum Kultury i Martyną Modzelewską oraz Domem Kultury Praga i Weroniką Zalewską. Działania prowadzących wynikają z potrzeb osób uczestniczących w warsztatach. W tym kontekście zadaliśmy sobie pytanie: w jaki sposób artystki i artyści mogą współtworzyć dom kultury i organizować działania, które organicznie wynikają z polityk obranych przez daną placówkę i zaspokajają lokalne potrzeby? Celem tej części projektu było zwrócenie uwagi na potencjał współpracy między osobami zajmującymi się sztuką a domami kultury – a więc strategii, która od pewnego czasu jest realizowana przez część z tych placówek.